Dawny dwór opatów lubiąskich

Kuria opatów lubiąskich wzniesiona została w latach 1726 - 1728 przez legnickiego budowniczego Karla Martina Franta. Jej mury rosły prawie równocześnie ze ścianami sąsiednich barokowych założeń - Akademii Rycerskiej oraz kolegium jezuickiego i kościoła św. Jana.

Inwestycja przypadła na okres świetności w historii lubiąskiego zgromadzenia cystersów. Chociaż wciąż jeszcze trwała budowa barokowego zespołu klasztornego w Lubiążu (1681-1739), jednego z największych tego typu założeń w Europie, zakon był w stanie podejmować i realizować nowe zadania. Dodatkowe siedziby w różnych miastach Śląska były cystersom potrzebne dla podtrzymywania bliskich stosunków z tymi ośrodkami. Ich legnicka siedziba od średniowiecza usytuowana była przy Targu Węglowym, obecnej ul. Partyzantów. Zachowanym reliktem późnogotyckiej kurii jest tympanon z 1522 r. zachowany nad przejazdową sienią od strony dziedzińca.

Barokowy, trójkondygnacyjny pałac ma jedenastoosiową elewację dzieloną pilastrami w wielkim porządku wspartymi na boniowanym cokole parteru. Centralną część fasady akcentują podwójne pilastry i pseudoryzalit, w którym umieszczono okazały portal balkonowy. W kartuszu herbowym umieszczonym nad kluczem portalu widoczne są inicjały "L.A.L", czyli "Lodovicus Abbas Lubensis", co oznacza, że fundatorem pałacu był opat cystersów z Lubiąża (Ludwik Bauch). Na balustradzie balkonu umieszczono piaskowcowe rzeźby przedstawiające św. Jadwigę trzymającą w ręku posążek Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Jana Chrzciciela. Nad nimi w górnej strefie ryzalitu umieszczono oko opatrzności, orzeł śląski i herb opactwa. Obiekt kilkakrotnie przebudowywano.

W wyniku sekularyzacji dóbr kościelnych pałac w 1810 r. stał się własnością państwa pruskiego. Był siedzibą urzędu podatkowego, później sądu krajowego, następnie przeszedł w ręce prywatne. Niszczejący budynek został odkupiony w 1912 r. przez zarząd miasta. Po remoncie ulokowano w nim urząd sanitarny. Po roku 1945 mocno zdewastowany gmach zajmowały siostry Elżbietanki. W 1962 r. przekazano go tworzonemu Muzeum Miedzi. W latach 1963-1968 obiekt poddany został gruntownemu remontowi, podczas którego m.in. odtworzono pierwotny układ wnętrz i klatki schodowej. Obecnie jest siedzibą Muzeum Miedzi.

(Oprac. na podst. tekstów Grażyny Humeńczuk i „Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk”)