Pomniki Przyrody
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody „pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”.
W latach 1995-1997 specjaliści z zakresu ochrony przyrody i dendrologii przeprowadzili inwentaryzację przyrodniczą, w wyniku której wytypowano w Legnicy najcenniejsze drzewa, zasługujące na objęcie ochroną w formie pomników przyrody.
W roku 1998 wszystkie te drzewa uchwałą Rady Miejskiej Legnicy uznane zostały za pomniki przyrody. Ochroną objęto najwartościowsze drzewa gatunków zarówno rodzimych, jak i pochodzenia obcego. Wśród nich znalazły się drzewa rosnące pojedynczo, a także tworzące skupiska kilku drzew (skupiny) oraz aleje i szpalery. Ogółem ochroną objęto 81 obiektów przyrodniczych (pojedynczych drzew, skupin, alei i szpalerów), obejmujących łącznie ponad 450 sztuk drzew. Pomniki przyrody podlegają takim samym procesom przyrodniczym, jak wszystkie inne drzewa (choroby, inwazje pasożytów); są one również narażone na inne zagrożenia (niszczące działanie burz i silnych wiatrów, wandalizm). Powoduje to, że niekiedy występuje konieczność zniesienia ochrony z niektórych spośród tych drzew. Sytuacja taka miała miejsce w lipcu 2009 r., kiedy huraganowy wiatr spustoszył drzewostan miasta. Nie oszczędził też pomników przyrody, zlokalizowanych w Parku Miejskim. Wiele z nich zostało całkowicie zniszczonych, a część, jako stwarzających zagrożenie bezpieczeństwa, została usunięta. Uchwałą Rady Miejskiej z dnia 27.09.2010 r. zniesiono ochronę 24 zniszczonych obiektów pomnikowych. Na terenie parku niezbędnym okazało się zdjęcie ochrony prawnej z 15 pomników, składających się łącznie z 229 drzew.
Status pomnika zdjęto m.in. z całkowicie zniszczonych:
- alei jednostronnej kasztanowców zwyczajnych – składającej się z 17 wspaniałych drzew rosnących poniżej ul. Korfantego na odcinku od ul. Powstańców Śląskich do Al. Orła Białego, - alei dwustronnej składającej się z 39 szt. klonów i jesionów rosnących w Alei Oswobodzenia;
- soliterowo rosnących drzew rodzaju: klon jawor, dąb szypułkowy rosnący na Polanie Angielskiej, dąb błotny rosnący w pobliżu ulicy Jordana, platan klonolistny, kolejny platan klonolistny, topola czarna, dąb burgundzki.
Aleja Orła Białego, pomnikowa aleja lipowo-dębowa składała się z 156 szt. drzew. Wiele drzew w alei zostało całkowicie zniszczonych, wyrwanych wraz z systemem korzeniowym, inne miały połamane pnie i konary.
Kolejną pomnikową aleją, niezwykle zniszczoną podczas huraganu, była Aleja Oswobodzenia, prowadząca od zbiegu ul. Powstańców Śląskich i ul. Jordana do Alei Orła Białego. Była to aleja dwustronna różnogatunkowa o składzie: Klon zwyczajny (Acer platanoides L.), Klon jawor (Acer pseudoplatanus L.), Jesion wyniosły (Fraxinus Excelsior). Obok Alei Orła Białego była jedną z podstawowych alej parkowych. W trakcie huraganu podzieliła jej los. Zniszczenia były tak ogromne, że kwalifikowała się jedynie do usunięcia i odtworzenia. Odtworzona została w IV kwartale 2010 r.
Aktualnie na terenie parku znajdują się 23 pomniki przyrody:
- Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) – obw. 407 cm,
- Lipa drobnolistna (Tiliacordata) – obw. 358 cm,
- Miłorząb dwuklapowy (Ginkgobiloba) – obw. 264 cm,
- Dąb szypułkowy (Quercus robur) – obw. 524 cm,
- Klon zwyczajny (Acer platanoides) – obw. 249 cm,
- Dąb szypułkowy (Quercus robur) – obw. 484 cm,
- Dąb szypułkowy (Quercus robur) – obw. 371 cm,
- Dąb bezszypułkowy (Quercuspetraea) – obw. 454 cm,
- Wierzba biała (Salix alba) – obw. 540 cm,
- Topola czarna (Populusnigra) – obw. 493 cm,
- Dąb burgundzki (Quercuscerris) – obw. 340 cm,
- Wiąz szypułkowy (Ulmuslaevis) – obw. 275 cm,
- Katalpa sp. (Catalpa sp.) – obw. 209 cm,
- Klon polny (Acercampestre) – obw. 277 cm,
- Dąb szypułkowy (Quercus robur) – obw. 392 cm,
- Klon jawor odm. purpurowa (Acerpseudoplatanus Purpureum) – obw. 292 cm,
- Sosna wejmutka (Pinusstrobus) – obw. 306 cm,
- Modrzew europejski (Larixdecidua) – obw. 295 cm,
- Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) – obw. 481 cm,
- Klon zwyczajny (Acerplatanoides) – obw. 353 cm,
- Grab pospolity (Carpinusbetulus) – obw. 308 cm,
- Lipa węgierska (Tiliatomentosa) – obw. 315 cm,
- Kłęk kanadyjski (Gymnocladusdioicus) – obw. 241 cm.
Istotą tworzenia pomników przyrody nie jest obejmowanie ochroną każdego dużego i starego drzewa, lecz tylko takich drzew, które wyróżniają się spośród innych wyjątkowymi walorami i należą przy tym do rzadkości na danym terenie (o odpowiednio dużym obszarze, np. co najmniej w skali gminy, ale również w skali większej, np. danego regionu).
Jak wspomniano wyżej, pomniki przyrody znajdujące się w Legnicy reprezentują wszystkie gatunki drzew charakterystyczne dla tego obszaru, jak również wiele gatunków obcego pochodzenia i utworzono ich wyjątkowo dużo. Dają one zatem pełny obraz różnorodności dendroflory miasta.
(Oprac. Henryka Zdziech)
